WSTĘP

Celem standardu jest zapewnienie bezpiecznych relacji między małoletnim a personelem Centrum Zdrowia (pracownicy, fizjoterapeuci, technicy, personel pomocniczy, współpracujący przedstawiciele instytucji i firm), podejmowanie interwencji w sytuacjach podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego oraz określenie sposobów dokumentowania i zasad przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.

Celem wprowadzenia standardów ochrony dzieci w podmiocie jest:

  • Zapewnienie wszystkim dzieciom ochrony przed krzywdzeniem i ustalenie procedur udzielania im wsparcia.
  • Zapewnienie wszystkim pracownikom niezbędnych informacji i kompetencji, aby umożliwić im wywiązanie się z obowiązków w zakresie dbałości o dobro dziecka i ochrony dzieci przed przemocą.
  • Zapewnienie dzieciom oraz ich rodzicom lub opiekunom niezbędnych informacji na temat zasad obowiązujących w podmiocie oraz możliwości uzyskania wsparcia w sytuacji podejrzenia, że dziecko doświadcza krzywdzenia.

Grupa opieki

Każdy małoletni (osoba, która nie ukończyła 18. roku życia), któremu są udzielane świadczenia zdrowotne w placówkach Centrum Zdrowia.

ROZDZIAŁ I: OBJAŚNIENIE TERMINÓW

Podmiot, podmiot leczniczy, placówka Centrum Zdrowia – każdy podmiot prowadzący działalność leczniczą w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej bez względu na formę prawną i źródło finansowania, świadczący usługi dzieciom lub działający na rzecz dzieci.

Personel podmiotu –  pracownicy, współpracownicy, niezależnie od podstawy zatrudnienia (w tym osoby świadczące usługi w oparciu o umowy cywilnoprawne, wolontariusze, studenci, rezydenci, stażyści, praktykanci), miejsca zatrudnienia (wszystkie placówki Centrum Zdrowia), pełnionych stanowisk (rehabilitanci, lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni, inni pracownicy medyczni, psychologowie, psychoterapeuci, personel administracyjny, pomocniczy, w tym sprzątający i pilnujący porządku).

Kierownictwo – osoba lub organ, który w strukturze danego podmiotu, zgodnie z obowiązującym prawem i/lub wewnętrznymi dokumentami, jest uprawniony do podejmowania decyzji o działaniach podmiotu.

Podmioty współpracujące – podmioty zewnętrzne współpracujące z podmiotem leczniczym, np. szkoły, szpitale, uniwersytety medyczne, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i organizacje naukowe oraz zawodowe, dostawcy usług na rzecz podmiotu leczniczego, np. agencje ochrony, firmy cateringowe, pralnie, agencje zatrudniające personel sprzątający oraz dostawcy usług na rzecz pacjentów i ich rodzin/opiekunów, np. ajenci sklepów, kafeterii, apteki itd., oddziały szkolne, biblioteki szpitalne.

Dziecko – dzieckiem jest każda osoba, która nie ukończyła 18 roku życia.

Opiekun dziecka – przedstawiciel ustawowy dziecka: rodzic[1]  albo opiekun[2]; rodzic zastępczy[3]; opiekun tymczasowy (czyli osoba upoważniona do reprezentowania małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób dorosłych)[4].

Zgoda opiekuna – zgoda rodziców albo zgoda opiekuna, rodzica zastępczego lub opiekuna tymczasowego. Jednak w przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka należy poinformować rodziców o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinny.

Krzywdzenie dziecka – to każde zachowanie względem dziecka, które stanowi wobec niego czyn zabroniony. Oprócz tego krzywdzeniem jest zaniedbanie (zamierzone lub niezamierzone), działanie lub zaniechanie a także każdy jego rezultat, skutkujący naruszeniem praw, swobody, dóbr osobistych dziecka i zakłóceniem jego rozwoju.

Wyróżnia się następujące, podstawowe formy krzywdzenia:

  • Przemoc fizyczna wobec dziecka. Jest to działanie bądź zaniechanie wskutek którego dziecko doznaje faktycznej fizycznej krzywdy lub jest na nią potencjalnie zagrożone. Krzywda stanowi rezultat działania bądź zaniechania ze strony rodzica, opiekuna, osoby odpowiedzialnej za dziecko, posiadającej nad nim władzę lub takiej, której ufa. O przemocy fizycznej mówimy zarówno w wymiarze jednorazowym, jak i powtarzającym się.
  • Przemoc psychiczna wobec dziecka. Jest to przewlekła, niefizyczna, szkodliwa interakcja pomiędzy dzieckiem a osobą za nie odpowiedzialną lub osobą, której dziecko ufa. Tak jak w przypadku przemocy fizycznej obejmuje zarówno działania, jak i zaniechania. Do przejawów przemocy psychicznej zaliczamy m.in.:
    • niedostępność emocjonalną,
    • zaniedbywanie emocjonalne,
    • relację z dzieckiem opartą na wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu,
    • nieodpowiednie rozwojowo lub niekonsekwentne interakcje z dzieckiem,
    • niedostrzeganie lub nieuznawanie indywidualności dziecka,
    • niedostrzeganie lub nieuznawanie granic psychicznych między dzieckiem a osobą odpowiedzialną,
    • nieodpowiednią socjalizację, demoralizację,
    • sytuacje, w których dziecko jest świadkiem przemocy.
  • Przemoc seksualna wobec dziecka (wykorzystywanie seksualne dziecka). Jest to angażowanie dziecka poprzez osobę dorosłą lub inne dziecko w aktywność seksualną. Dotyczy sytuacji gdy nie dochodzi do kontaktu fizycznego (np. ekshibicjonizm, molestowanie werbalne – np. prowadzenie rozmów o treści seksualnej nieadekwatnej do wieku dziecka, komentowanie w sposób seksualny wyglądu i zachowania dziecka, zachęcanie do kontaktu z treściami pornograficznymi, grooming – strategie nieseksualnego uwodzenia dziecka z intencją nawiązania kontaktu seksualnego w przyszłości) i gdy do takiego kontaktu dochodzi (sytuacje takie jak: dotykanie dziecka, zmuszanie dziecka do dotykania ciała sprawcy, stosunek seksualny). Każda czynność seksualna podejmowana z dzieckiem przed ukończeniem 15 roku życia jest przestępstwem. W przypadku dzieci mówimy o wykorzystaniu seksualnym, kiedy między wykorzystującym (dorosły, inne dziecko) a wykorzystywanym (dziecko) z uwagi na wiek lub stopień rozwoju zachodzi relacja siły, opieki czy zależności. Do innej formy wykorzystywania seksualnego dzieci zalicza się wyzyskiwanie seksualne np. wykorzystanie dziecka lub jego wizerunku do tworzenia materiałów przedstawiających seksualne wykorzystywanie tzw. CSAM (na przykład z wykorzystaniem oprogramowania). Jest to jakiekolwiek: faktyczne lub usiłowane nadużycie podatności dziecka na zagrożenia, przewagi sił lub zaufania – w celu seksualnym. Wyzysk seksualny obejmuje (chociaż nie jest to konieczne) czerpanie zysków finansowych, społecznych lub politycznych z wykorzystania seksualnego. Szczególne zagrożenie wyzyskiem seksualnym ma miejsce podczas kryzysów humanitarnych. Zagrożenie wyzyskiem seksualnym dotyczy zarówno samych dzieci, jak i opiekunów tych dzieci, mogących paść ofiarą wyzysku.
  • Zaniedbywanie dziecka. Jest to chroniczne lub incydentalne niezaspokajanie fizycznych i psychicznych potrzeb dziecka. Może przyjmować formę nierespektowania praw dziecka, co w rezultacie prowadzi do zaburzeń w jego zdrowiu i/lub rozwoju. Do zaniedbywania dziecka dochodzi w relacjach dziecka z osobą zobowiązaną do opieki, wychowania, troski i ochrony.
  • Przemoc rówieśnicza (nękanie rówieśnicze, bullying). Przemoc rówieśnicza ma miejsce gdy dziecko doświadcza różnych form nękania ze strony rówieśników. Dotyczy działań bezpośrednich lub z użyciem technologii komunikacyjnych (np. za pośrednictwem Internetu i telefonów komórkowych). Przemoc rówieśniczą obserwujemy, gdy szkodliwe działanie ma na celu wyrządzenie komuś przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter systematyczny (powtarzalność), a sprawcy bądź grupa sprawców mają przewagę nad pokrzywdzonym. Obejmuje:
    • przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie, zastraszanie),
    • przemoc relacyjną (np. wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko osobie, szantaż),
    • przemoc fizyczną (np. pobicie, kopanie, popychanie, szarpanie),
    • przemoc materialną (np. kradzież, niszczenie przedmiotów),
    • cyberprzemoc/przemoc elektroniczną (np. złośliwe wiadomości w komunikatorach, wpisy w serwisie społecznościowym, rozpowszechnianie  zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę za pośrednictwem Internetu bądź urządzeń telekomunikacyjnych),
    • wykorzystanie seksualne – dotykanie intymnych części ciała lub nakłanianie / zmuszanie do stosunku płciowego lub innych czynności seksualnych przez rówieśnika,
    • przemoc uwarunkowaną normami i stereotypami związanymi z płcią (np. przemoc w relacjach romantycznych między rówieśnikami).

Osoba odpowiedzialna za standardy ochrony dzieci – pracownik wyznaczony przez kierownictwo podmiotu sprawujący nadzór nad prawidłowym stosowaniem standardów ochrony dziecka w podmiocie oraz ich aktualność.

Osoba udzielająca wsparcia dziecku –  pracownik wyznaczony przez kierownictwo podmiotu odpowiedzialny za opracowanie planu wsparcia dziecku i monitorowanie jego realizacji.

Osoba odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu – pracownik wyznaczony przez kierownictwo podmiotu odpowiedzialny za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu.

Dane osobowe  dziecka – wszelkie informacje umożliwiające identyfikację dziecka, w tym jego imię i nazwisko, wizerunek.

ROZDZIAŁ II: ROZPOZNAWANIE I REAGOWANIE NA CZYNNIKI RYZYKA KRZYWDZENIA DZIECI

Personel:

  1. Członkowie personelu podmiotu posiadają odpowiednią wiedzę i w ramach wykonywanych obowiązków zwracają uwagę na czynniki ryzyka i symptomy krzywdzenia dzieci.
  2. Personel jest szkolony z identyfikacji symptomów zachowań niedozwolonych co najmniej raz w roku.
  3. Personel monitoruje sytuację i dobrostan małoletnich.
  4. Personel zna zasady zapewnienia bezpieczeństwa małoletnim.
  5. W przypadku identyfikacji symptomów zachowań niedozwolonych personel podejmuje działania interwencyjne i udziela wsparcia.

Oświadczenie standardowe:

Każdy małoletni podczas udzielania mu świadczeń zdrowotnych będzie miał zapewnione bezpieczne relacje z personelem Centrum Zdrowia. Personel dopuszczony do udzielania świadczeń zdrowotnych małoletniemu ambulatoryjnie lub stacjonarnie będzie podlegał obowiązkowej weryfikacji przy rekrutacji do pracy i przeszkolony w zakresie przestrzegania standardu.

Kryteria struktury:

Centrum Zdrowia działa dla dobra małoletniego i w jego najlepszym interesie poprzez zapewnienie bezpieczeństwa, szacunku i godności. Centrum Zdrowia zobowiązuje się do ochrony małoletniego przed zachowaniem niedozwolonym: fizycznym, seksualnym, emocjonalnym i zaniedbaniem.

Organizacja pracy:

  1. W Centrum Zdrowia powołano Koordynatora ds. Przeciwdziałania Przemocy Krzysztof Konior tel 607 621 257, e-mail: rejestracja@c-zdrowia.pl.
  2. Incydenty i zdarzenia zagrażające małoletnim są systematycznie dokumentowane i analizowane.

Środki zapewnienia bezpieczeństwa małoletnim:

  1. Opracowane zasady bezpiecznej rekrutacji pracowników dopuszczonych do udzielania świadczeń zdrowotnych małoletnim.
  2. Opracowane zasady bezpiecznych relacji między małoletnim a personelem placówek – Kodeks Bezpiecznej Relacji.
  3. Opracowane zasady interwencji personelu placówek w przypadku podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego i udzielenia wsparcia.
  4. Opracowane zasady przyjmowania zgłoszeń o zachowaniach niedozwolonych, sposobu dokumentowania, przechowywania i analizowania zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających małoletnim.
  5. Plakat z Kodeksem Bezpiecznej Relacji w wersji dla małoletnich.

Kryteria procesu:

  1. Rekrutacja pracowników
    • W placówkach Centrum Zdrowia za proces rekrutacji pracowników dopuszczonych do udzielania małoletnim świadczeń zdrowotnych odpowiada Dział Kadr.
    • Podczas rekrutacji bierze się pod uwagę min. wykształcenie, uprawnienia, kwalifikacje zawodowe, dotychczasowy przebieg zatrudnienia i referencje kandydata.
    • Każdy kandydat do pracy z małoletnimi niezależnie od rodzaju umowy (umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, wolontariat, praktyka zawodowa, staż itp.) podlega weryfikacji w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.
    • Szczegółowy sposób rekrutacji opisują zasady bezpiecznej rekrutacji pracowników dopuszczonych do udzielania małoletnim świadczeń zdrowotnych (załącznik nr 1).
  2. Bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówek – Kodeks Bezpiecznej Relacji
    • W placówkach Centrum Zdrowia opracowano zasady bezpiecznych relacji między małoletnim a personelem – Kodeks Bezpiecznej Relacji (załącznik nr 2).
    • Personel raz w roku jest przeszkolony i zna symptomy zachowań niedozwolonych oraz czynniki ryzyka zagrażające małoletnim.
    • Czynnikami ryzyka związanymi z małoletnim, jego rodziną i środowiskiem są min.:
      • ­okoliczności narodzin – przedwczesne narodziny, niska masa urodzeniowa, narodziny w czasie krótszym niż 18 miesięcy od poprzedniego porodu matki,
      • wiek – młodsze dzieci są bardziej narażone na krzywdzenie ze strony opiekunów,
      • płeć – w przypadku wykorzystywania seksualnego częściej dotyczy dziewczynek,
      • niepełnosprawność, choroby przewlekłe, choroby psychiczne,
      • samotne rodzicielstwo, niespokrewnieni dorośli, rodziny zastępcze, inne dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
      • doświadczanie przemocy przez rodziców, przemoc wobec innych członków rodziny,
      • uzależnienie rodziców, nieodpowiednie metody wychowawcze,
      • izolacja społeczna, deprywacja, ubóstwo, przemoc, patologia w środowisku zamieszkania rodziny.
    • Czynnikami ryzyka podczas udzielania świadczeń zdrowotnych może być min.:
      • badanie małoletniego, bez obecności innej osoby dorosłej – innego członka personelu lub rodzica/opiekuna,
      • niezgłaszanie zachowań, które mogą naruszać dobro małoletniego i przyzwolenie na niezgłaszanie niepokojących praktyk,
      • niezwracanie uwagi na potrzeby małoletniego np. wymuszanie ćwiczeń fizjoterapeutycznych, mimo wyraźnego sprzeciwu,
      • używanie agresywnego, wulgarnego języka, obrażanie innych członków personelu lub obrażanie rodzica/opiekuna,
      • nieodpowiednie relacje dziecko-dorosły – nadużywanie pozycji autorytetu,
      • dyskryminowanie i nierówne traktowanie,
      • dbanie o reputację i unikanie skandali prowadzące do przemilczenia incydentów,
      • nieznajomość procedur i wytycznych.
    • Standard o ochronie małoletnich i Kodeks Bezpiecznej Relacji w wersji dla małoletnich jest zamieszczony na stronie internetowej Centrum Zdrowia oraz w widocznych miejscach na terenie placówek.
  3. Interwencje personelu w przypadku krzywdzenia małoletniego i udzielenie wsparcia
    • W przypadku podejrzenia krzywdzenia małoletniego lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego, personel placówek niezwłocznie informuje Policję oraz wypełnia Kartę interwencji i zgłasza Koordynatorowi ds. Przeciwdziałania Przemocy.
    • Szczegółowy sposób postępowania interwencyjnego opisano w zasadach interwencji personelu w przypadku podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego (załącznik nr 3).
  4. Przyjmowanie zgłoszeń o zachowaniach niedozwolonych, sposobu dokumentowania, przechowywania i analizowania zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających małoletnim.
    • Zgłoszenia o zachowaniach niedozwolonych i zdarzeniach zagrażających małoletnim przyjmuje Koordynator ds. Przeciwdziałania Przemocy.
    • Koordynator ds. Przeciwdziałania Przemocy udziela wsparcia personelowi i małoletnim w chwili zdarzenia zagrażającemu małoletnim.
    • Za dokumentowanie, rejestrowanie, przechowywanie i analizowanie incydentów lub zdarzeń zagrażających małoletnim odpowiada Koordynator ds. Przeciwdziałania Przemocy.
    • Koordynator ds. Przeciwdziałania Przemocy raz w roku ze swojej działalności zdaje sprawozdanie Kierownictwu Centrum Zdrowia.
    • Szczegółowy sposób postępowania opisano w zasadach przyjmowania zgłoszeń o zachowaniach niedozwolonych, sposobu dokumentowania, przechowywania i analizowania zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających małoletnim (załącznik nr 4).

Kryteria wyniku

  1. Małoletni, którym są udzielane świadczenia zdrowotne ambulatoryjnie lub stacjonarnie mają zapewnione bezpieczeństwo, szacunek i godność.
  2. Bezpieczna rekrutacja pracowników dopuszczonych do udzielania małoletnim świadczeń zdrowotnych wyeliminuje występowanie incydentów i zdarzeń zagrażających małoletnim.
  3. Kodeks Bezpiecznej Relacji zapewni poszanowanie godności i wartości małoletnim przez personel placówek Centrum Zdrowia.
  4. W przypadku informacji o podejrzeniu krzywdzenia małoletniego zastosowanie interwencji przez personel placówek zapobiegnie wystąpieniu czynów karalnych.

Narzędzia oceny

  1. Rejestr incydentów i zdarzeń zagrażających małoletnim.
  2. Roczne sprawozdanie Koordynatora ds. Przeciwdziałaniu Przemocy.
  3. Liczbowy wskaźnik występowania w ciągu roku incydentów i zdarzeń zagrażających małoletnim.

Dokumenty związane

  1. Załącznik nr 1. Zasady bezpiecznej rekrutacji pracowników dopuszczonych do udzielania świadczeń zdrowotnych małoletnim.
  2. Załącznik nr 2. Zasady bezpiecznych relacji między małoletnim a personelem placówek Centrum Zdrowia – Kodeks Bezpiecznej Relacji.
  3. Załącznik nr 3.  Zasady interwencji personelu placówek Centrum Zdrowia w przypadku podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego i udzielenie wsparcia.
  4. Procedura postępowania wobec osób dotkniętych przemocą seksualną i przemocą w rodzinie – Niebieska Karta.
  5. Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 560).

[1] W rozumieniu art. 98 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[2] W rozumieniu art. 155 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[3] W rozumieniu Art. 1121 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[4] W rozumieniu art. 25 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa