Ultradźwięki (UD) jest to zabieg zaliczany do fizykoterapii. Nazwa wywodzi się od wykorzystywanych w zabiegu fal dźwiękowych o częstotliwości powyżej 20 000 Hz nazywanych właśnie ultradźwiękami. Są one niesłyszalne dla człowieka (zakres słyszalności człowieka to 16 – 20 000 Hz). W zabiegu tym wykorzystywana jest zdolność fal dźwiękowych do rozchodzenia się w różnych ośrodkach. Najwolniej ultradźwięki rozchodzą się w powietrzu, nieco szybciej w płynach, natomiast najszybciej w ciałach stałych. Jest to związane z przekazywaniem energii napotkanym cząsteczkom, wprawiając je w ruch drgający. Wraz z pokonywaniem kolejnych przeszkód coraz mniej energii dociera do warstw położonych głębiej. Ciało człowieka ze względu na zróżnicowaną budowę struktur wykazuje różną zdolność do absorpcji (pochłaniania) energii. Najsilniejszą absorpcję obserwuje się w przypadku tkanki kostnej, nieco mniejszą w przypadku tkanki mięśniowej, a najsłabiej absorbuje tkanka tłuszczowa. Tkanki, które zawierają stosunkowo dużą ilość wody wykazują najmniejszą zdolność do pochłaniania energii. Ultradźwięki to zabieg silnie bodźcowy, co oznacza, że wywiera duży wpływ na organizm.

Działanie ultradźwięków na organizm

Ultradźwięki wywołują w organizmie zmiany, które można podzielić na pierwotne i wtórne. Do zmian pierwotnych zalicza się te występujące w okolicy poddawanej zabiegowi podczas jego wykonywania. Natomiast zmiany wtórne to odpowiedź układowa lub ogólnoustrojowa. Na skutek specyfiki działania ultradźwięków dochodzi do tzw. wewnętrznego masażu tkankowego. Jest to spowodowane tym, że fale ultradźwiękowe działają na cząsteczki naprzemiennie je ściskając i rozciągając, wprawiając je w ruch przypominający masowanie. Dzięki temu zmniejszają napięcie mięśni i wpływają na odprężenie organizmu. Kolejnym efektem wywoływanym przez ultradźwięki jest efekt termiczny. To zjawisko ma również związek z drgającym ruchem cząsteczek. Efekt termiczny jest różny dla różnych tkanek. Największy występuje w strukturach pochłaniających najwięcej energii, czyli w tkance kostnej, natomiast najmniejszy efekt obserwuje się w tkankach zawierających duże ilości wody i tkance tłuszczowej. Z tego względu największy efekt cieplny obserwuje się w takich strukturach jak: torebki stawowe, maź stawowa, więzadła. Warto zaznaczyć, że tkanka tłuszczowa bardzo słabo pochłania energię, dzięki czemu ultradźwięki mogą wpływać na tkanki głębiej położone nawet poprzez warstwę tłuszczu. Ultradźwięki powodują terapeutyczne przegrzanie tkanek. Wpływają przez to na przyspieszenie przemiany materii i gojenie ran. Jednocześnie zwiększają dyfuzję (przechodzenie przez błony biologiczne) niektórych substancji, a także przyspieszają procesy biochemiczne w komórkach. Obserwuje się działanie przeciwbólowe ultradźwięków. Ma to związek z przyspieszeniem mikrokrążenia w tkankach, ich lepszym dotlenieniem oraz szybkim usuwaniem zbędnych produktów przemiany materii. Ultradźwięki przynoszą korzystne efekty w stosowaniu ich na blizny oraz stany po urazach mięśni i torebek stawowych. Ma na to wpływ pobudzenie syntezy kolagenu i poprawa jego sprężystości, a przez to zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej. Dzięki wtórnym zmianom wywołanym przez ultradźwięki możliwe jest zastosowanie zabiegu niekoniecznie w miejscu występowania schorzenia. Mowa tu o nadźwiękawianiu korzeni nerwów odpowiedzialnych za unerwienie leczonego docelowo obszaru lub narządu wewnętrznego. Działając w ten sposób na podstawie odruchu wywoływana jest pożądana odpowiedź docelowej struktury, w której umiejscowione są zmiany chorobowe. Niestety zastosowanie zbyt dużej dawki ultradźwięków może prowadzić do niekorzystnych zjawisk, np. kawitacji. Polega ono na powstaniu pęcherzyków wewnątrz tkanek, mogących doprowadzić do ich mikrouszkodzeń. Jednak zastosowanie się do reguł ustalonych dla prawidłowego przeprowadzania tego zabiegu zmniejsza ryzyko wystąpienia zjawiska kawitacji do minimum.